Lỷ bị TAND tỉnh Sóc Trăng tuyên án chung thân cách đây chưa lâu. Và trong ký ức những người cảnh sát phòng chống tội phạm, thì cuộc truy lùng xuyên thế kỷ Lý Hóc Lỷ để lại không chỉ những kỷ niệm khó quên mà cả những bài học kinh nghiệm sâu sắc.

I. "Hơn 20 năm làm công tác truy bắt những tên tội phạm trốn truy nã cộm cán, Lý Hóc Lỷ chính là đối tượng khiến tôi tốn nhiều thời gian, công sức nhất" - Thượng tá Đào Trọng Sơn, Trưởng phòng 4, Cục Cảnh sát truy nã tội phạm (CSTNTP), Bộ Công an tâm sự với tôi như vậy bên chén trà đầu xuân.

Quả vậy, cuối năm 1995, Lỷ sau khi gây ra hàng loạt vụ lừa đảo cuỗm đi 88 tỉ đồng (trị giá hơn 20 ngàn cây vàng thời bấy giờ) Lỷ trốn ra nước ngoài, đẩy những bạn hàng của hắn vào vòng lao lý, trong đó có cả "Người đương thời" Nguyễn Đình Chiến. Lỷ thay tên đổi họ, lấy vợ sinh con tại Campuchia, thậm chí còn học tiếng Khơme rồi ung dung trở về Việt Nam với mác doanh nhân nước ngoài. Không may cho hắn, những trinh sát dày dạn kinh nghiệm của Cục CSTNTP đã nhanh chóng bóc trần được tên tội phạm nguy hiểm này rồi tóm gọn hắn, trước khi Lỷ gây ra thêm những vụ án tày đình khác.

Lật lại chồng hồ sơ dày hàng gang tay, Thượng tá Sơn kể lại. Năm 1994, Nguyễn Đình Chiến, khi đó là Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư Kinh doanh bất động sản Hải Phòng (viết tắt là VIMPROCO). Chiến thường xuyên vào miền Nam tìm đối tác làm ăn. Tại đây, Nguyễn Đình Chiến đã quen biết và xây dựng được mối quan hệ làm ăn với ông Võ Hoàng Minh, Giám đốc Công ty XNK tổng hợp Cần Thơ (gọi tắt là MEKONIMEX) và Lý Hóc Lỷ, Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư & Phát triển kinh tế Sóc Trăng (tên giao dịch là EIDC).

Tuy nhiên, xui cho Nguyễn Đình Chiến là đã bắt tay làm ăn với Lỷ. Biết Chiến có nhu cầu bán 10.000 tấn nhựa đường, nguyên liệu nhựa các loại và 563 tấn sắt (tổng trị giá lên tới gần 43 tỉ đồng), Lỷ đã đề nghị được mua lại tất cả với điều kiện sẽ… chậm trả. Để lấy lòng tin của Chiến, Lỷ đưa cho Chiến xem thư tay của một số quan chức tỉnh Sóc Trăng giới thiệu là em nuôi và nhờ ông Nguyễn Đình Chiến tạo điều kiện giúp đỡ doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng.

Nhưng Nguyễn Đình Chiến cũng không phải là người dễ lừa. Chiến nhất quyết đòi Lỷ phải trưng ra những giấy tờ "có giá trị" hơn số thư tay kia. Và không biết bằng cách nào, Lỷ đã "xoay" được 4 chứng thư bảo lãnh của Ngân hàng Nhà nước Sóc Trăng và Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT) Sóc Trăng. Khi ấy Chiến mới đồng ý chuyển hàng cho Lỷ. (Các chứng thư này trị giá hơn 48 tỉ đồng, với lời đảm bảo rằng nếu đến hạn mà công ty của Lý Hóc Lỷ không thanh toán được khoản nợ thì ngân hàng sẽ đứng ra trả toàn bộ tiền thay Lý Hóc Lỷ chậm nhất là sau 3 ngày).

Điều mà Nguyễn Đình Chiến, Võ Hoàng Minh không ngờ đến là cuối năm 1995, Lý Hóc Lỷ đã cùng đồng bọn bỏ trốn, chiếm đoạt 43 tỉ đồng của Nguyễn Đình Chiến. Các ngân hàng đã ký giấy bảo lãnh cho Lý Hóc Lỷ cũng "phủi tay trách nhiệm", để rồi hậu quả sau vụ án này, Nguyễn Đình Chiến bị bắt vào thả ra và nhiều lần bị đưa ra xét xử tại tòa án. (Tiếc rằng, sau vụ án bị oan sai cách đây 16 năm và được thanh minh cách đây 6 năm, thì thời gian qua, Nguyễn Đình Chiến lại dính vào một vụ lừa đảo khác. Và trong vụ án này, tội của Nguyễn Đình Chiến là thật). Công ty của ông Võ Hoàng Minh bị phá sản, cá nhân ông bị đi tù vì liên đới trách nhiệm.

Cùng trong thời gian đó, Lỷ còn lừa đảo chiếm đoạt của Tổng Công ty Xây dựng công trình 8 (XDCT8) gần 975.000 USD tiền mua 5.000 tấn sắt và tiền thuế nhập khẩu trên 3 tỉ đồng (tính tỉ giá thời điểm đó 1 USD = 11.000 đồng Việt Nam, Lỷ chiếm của Tổng Công ty XDCT8 số tiền gần 14 tỉ đồng); của Công ty XNK Mây Tre Việt Nam - Chi nhánh Đà Nẵng (tên giao dịch là BAROTEX Đà Nẵng) gần 6 tỉ đồng trong vụ mua 4.000 tấn sắt; của Công ty TNHH TM Hoàng Lê gần 13 tỉ đồng trong thương vụ mua 5.000 tấn phân urê trả chậm (trong thương vụ này, Lỷ đã kéo ông Lưu Văn Thế - Giám đốc Chi nhánh Ngân hàng NN&PTNT Sóc Trăng vào cuộc); của Công ty Thực phẩm miền Trung (tên giao dịch là FOCOCEV) số tiền gần 6 tỉ đồng trong vụ mua 10.000 tấn xi măng… Các công ty này sau thương vụ với Lỷ đều lao đao trên bờ vực phá sản.

Trong khi đó Lý Hóc Lỷ đã chạy sang Campuchia sống vương giả với số tiền lừa đảo được.

II. Xác định rõ hành vi và tội trạng của Lý Hóc Lỷ, tháng 7/1996, Cục Cảnh sát hình sự (C14), Bộ Công an đã phát lệnh truy nã đặc biệt đối với hắn. Từ năm 1996 đến 2007, các cục nghiệp vụ của Bộ Công an, Công an tỉnh Sóc Trăng đã nhiều lần cử các tổ công tác sang tận nước bạn truy bắt song không có kết quả. Bản thân Thượng tá Sơn cũng đã cùng đồng chí Trưởng phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Sóc Trăng sang tận Campuchia, đồng thời phối hợp với Cảnh sát nước bạn để truy bắt Lỷ, song hắn vẫn trốn thoát.

Một số bạn bè của Lỷ sau này cho biết, Lỷ sinh năm 1952 (Nhâm Thìn) nên hay tự ví von mình là "Rồng", thuộc tầng lớp "quân vương". Sau chuyến lừa đảo trót lọt, Lỷ sang Campuchia sống như một ông hoàng. Lỷ lấy vợ đẹp, ở trong biệt thự và luôn có một đội quân bảo vệ hết sức trung thành. Lỷ mở nhiều ngành nghề kinh doanh, song hắn chỉ có mỗi "năng khiếu" lừa nên việc làm ăn của hắn cũng chẳng được tốt đẹp gì cho lắm. Sau 13 năm mai danh ẩn tích nơi xứ người, Lỷ bỗng thấy nhớ quê và tìm cách trở về Việt Nam. Đó là thời điểm cuối năm 2008.

Cùng lúc ấy, Thượng tá Sơn nhận được thông tin từ cơ sở bí mật cho biết phát hiện một nhân vật giống Lý Hóc Lỷ xuất hiện ở khu vực biên giới Việt Nam - Campuchia. Ban đầu, Thượng tá Sơn không tin. Bởi sau vụ việc tày đình năm 1995, Lỷ thừa hiểu nếu bị bắt lại thì sẽ phải chịu mức hình phạt nào. Nhưng với tính cẩn thận cố hữu của nghề nghiệp, Thượng tá Sơn vẫn cùng một tổ công tác lên đường đi biên giới để xác minh. Lỷ rất ranh ma khi dùng hộ chiếu giả, đồng thời hắn không về Việt Nam qua một cửa khẩu mà mỗi lần lại chọn một nơi khác nhau.

Cho đến đầu năm 2010, Lỷ đã "cắm chốt" được ở Đồng Tháp. Nhưng lúc này, hắn núp dưới một tên khác là Sok Phay, một doanh nhân nước ngoài sang tìm cơ hội đầu tư. Ngoài ra, hắn còn có tên Việt Nam là Đinh Tấn Lộc. Sok Phay (hay Đinh Tấn Lộc) trở thành Giám đốc Công ty TNHH Fine Chea - Hùng Lợi (là công ty liên doanh giữa Công ty Fine Chea của Campuchia và Công ty Cổ phần XNK Hùng Lợi) và tham gia đầu tư tại huyện Tân Hồng (Đồng Tháp).

Tại đây, Sok Phay đã tạo mối quan hệ quen biết với một số quan chức trong huyện. Hắn thường xuyên qua lại quà cáp, biếu xén một số lãnh đạo huyện. Với vỏ bọc hợp pháp cộng với việc có mối quan hệ thân thiết với quan chức lãnh đạo, chẳng có gì ngạc nhiên khi Sok Phay được giao cho dự án xây dựng khu Trung tâm Thương mại tại thị trấn Sa Rài (huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp) và nhiều dự án khác. Bản chất của Lý Hóc Lỷ vẫn không hề thay đổi. Y vẫn tiếp tục kinh doanh gian dối, bán dự án đất bằng hồ sơ ma, lập nhiều dự án bằng giấy để vay tiền ngân hàng. Dự án Trung tâm Thương mại của Lý Hóc Lỷ cũng bị phát hiện vì chậm tiến độ, có nhiều sai phạm trong làm ăn và có dấu hiệu lừa đảo nên đã bị các cơ quan chức năng ra quyết định thu hồi.

Cho đến tháng 5/2010, Thượng tá Sơn tiếp tục nhận được thông tin về Lý Hóc Lỷ đang xuất hiện ở Đồng Tháp dưới mác doanh nhân. Ngay lập tức, kế hoạch xác minh, truy bắt Lỷ nhanh chóng được xây dựng. Phòng 4 - Cục CSTNTP đã phối hợp với Tổng cục An ninh I, Tổng cục An ninh II, Công an TP HCM và các tỉnh: Sóc Trăng, Đồng Tháp, Lâm Đồng, Cà Mau, Tây Ninh… và Phân viện Khoa học hình sự tại TP HCM để xác minh, làm rõ về lai lịch, thân nhân của thương nhân Sok Phay. Cũng chính vì đối tượng mang danh nghĩa là nhà đầu tư nước ngoài, nên công tác xác minh được tiến hành hết sức thận trọng, chặt chẽ. Bởi chỉ cần sai sót bất kỳ bước nào thì hậu quả sẽ rất khó lường.

Để khẳng định Sok Phay và Lý Hóc Lỷ có phải là một người, ngoài những biện pháp điều tra về nhân thân, thì một việc vô cùng quan trọng là phải lấy được vân tay của Sok Phay. Các trinh sát đã tiến hành tiếp cận nhà của Sok Phay, gặp gỡ và bằng biện pháp nghiệp vụ các anh đã lấy được dấu vân tay của đối tượng để đem đi giám định. Kết quả không nằm ngoài suy đoán của lực lượng công an.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đại tá Hoàng Tân Việt - Phó cục trưởng Cục CSTNTP phụ trách phía Nam, các tổ công tác thuộc nhiều lực lượng Công an các tỉnh, chủ công là tổ công tác do Thượng tá Đào Trọng Sơn - Trưởng phòng 4 và đồng chí Thượng tá Nguyễn Thị Vịnh - Trưởng phòng CSTNTP Công an tỉnh Đồng Tháp đã lên kế hoạch bắt giữ Lý Hóc Lỷ.

Đúng 14 giờ 30 phút ngày 28/9/2010, tại phường Ngô Thì Nhậm (thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp) các trinh sát của Cục CSTNTP, Bộ Công an, phối hợp với Phòng CSTNTP, Công an tỉnh Đồng Tháp tiến hành mời Sok Phay về phường để làm rõ lý do tạm trú đã hết thời hạn. Tại đây, tổ công tác đã bắt giữ Lý Hóc Lỷ (hay Sok Phay - Đinh Tấn Lộc) theo lệnh truy nã đặc biệt.

Sau nhiều giờ đấu tranh Sok Phay mới thừa nhận mình chính là Lý Hóc Lỷ, đối tượng trốn truy nã từ năm 1996 và bước đầu khai ra quá trình phạm tội và hành trình lẩn trốn. Lý Hóc Lỷ khai, dù đã có vợ con ở quê, nhưng trong quá trình trốn sang Campuchia, anh ta đã lấy tên là Đinh Tấn Lộc để lấy vợ và có 2 con.

Trong quá trình trốn chạy, Lỷ vẫn nuôi ý định về Việt Nam lừa đảo tiếp. Quá trình về Việt Nam, Lỷ cưới thêm một người vợ nữa tại Việt Nam và mang danh thương nhân nước ngoài để dễ bề làm ăn.

Lý Hóc Lỷ khai nhận rằng, về Việt Nam lần này, dưới vỏ bọc thương nhân, anh ta có ý định đầu tư vào các tỉnh phía Nam, lừa thêm một khoản tiền lớn rồi trốn hẳn sang Campuchia sinh sống nhưng không ngờ bị các lực lượng Công an Việt Nam phát hiện, bắt giữ.

Tháng 9/2011, TAND tỉnh Sóc Trăng tuyên án chung thân đối với cựu thương gia trốn lệnh truy nã Lý Hóc Lỷ về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản". Trước đó, Nguyễn Đình Chiến - "cố nhân" của Lỷ đồng thời cũng là một siêu lừa khác cũng đã bị TAND TP Hà Nội tuyên mức án chung thân.